Vấn đề hai lá cờ, hay lá cờ thứ ba nào đó thực sự đã được nhiều người Việt trong ngoài nước bàn đến nhiều lần , gần đây hai cây bút Jonathan London và Huy Đức đã tham gia bằng hai bút pháp và những cách tiếp cận, định hướng vấn đề khác nhau , nhưng tựu trung cũng nói đến gốc gác của hai lá cờ, tâm trạng của những người “đứng “ dưới hai lá cờ đó và sau cùng , dù cách diễn giải khác nhau , cả J. London và Huy Đức lẫn một số người viết liên can đều có gần chung một đề nghị là tránh để sự khác biệt của hai lá cờ đó làm tổn hại thêm cho ước muốn tìm đến sự tự do , dân chủ , công bằng, hoà giải cho người Việt Nam cùng với sự vẹn toàn lãnh thổ và thịnh vượng , hoà bình .

Thế giới mạng lại được khuấy động vì việc cờ quạt này , đồng thời sau hay bên dưới những bài viết liên quan đều vẫn tràn ngập những comments , nhẹ nhàng thì góp ý thuận nghịch một cách ôn hoà , những cái đầu nóng ý thức chính trị , căn cước riêng tư ở cả hai phía “ cờ “ thì lại có dịp chửi rủa , nhục mạ , lên án từ người viết đến người tham gia tranh luận . Điều đáng lưu ý là hầu như đa phần các tranh luận nóng bỏng nhất vẫn là từ những người Việt xa xứ ôm giữ lá cờ Vàng gốc gác và một số các tay viết vẫn được gọi là “ Dư Luận Viên “ của nhà nước Việt Nam đứng ra “ xuất chiêu “ bảo vệ lá cờ Đỏ , phần còn lại là những ngòi bút “mát “ hơn như J. London , Huy Đức , Gocomay , Oanh Yen Thi Pham , Phạm Thị Hoài …

Điều đặc biệt ghi nhận là hầu hết những người được coi là “Bất Đồng Chính Kiến “ , “ Phản Kháng Chế Độ “ , là những người hoặc cựu đảng viên đảng cộng sản Việt Nam ( csvn) , cựu viên chức , cựu chiến binh, trí thức của chế độ cộng sản , người không cộng sản , chống cộng sản trong nước , đa số đều giữ thái độ yên lặng trước vấn đề nhậy cảm này . Việc hai người trẻ Phương Uyên và Nguyên Kha kèm lá cờ Vàng trong các tài liệu phản kháng Trung Quốc xâm lăng và đảng cộng sản Việt Nam là chọn lựa của hai bạn , tuy nhiên nhiều người chống chế độ csvn khác trong nước , kể cả những người đã , đang bị cầm tù , hầu như không ai dùng lá cờ hay biểu tượng nào để gắn vào sự phản kháng của mình .

Hai lá cờ ấy đã một lần cùng lên tiếng tại Đức , hai nhóm người Việt xa xứ , xuất xứ Bắc Nam khác biệt, hoàn cảnh đến nước ngoài cũng khác biệt , tuy nhiên lần đầu tiên họ xuất hiện bên nhau dưới hai lá cờ chia chung lịch sử cuộc nội chiến đẫm máu ở hai phía đối nghịch mà những con người Việt Nam hôm ấy ở Đức không hề nhìn nhau hằn thù , khích bác , họ chỉ cùng nhau lên tiếng bảo vệ đất nước chống kẻ ngoại xâm phương Bắc .

Vào gần cuối thập niên 80 các trại tỵ nạn người Việt ở Hồng Kông đặc biệt có số đông thuyền nhân tỵ nạn đến từ miền Bắc bên cạnh các đồng hương , đồng cảnh đến từ các tỉnh duyên hải phía Nam . Ở các trại tỵ nạn Philippines, Nhật Bản và Đông Nam Á hầu như chỉ có tuyệt đại đa số ra đi từ miền Nam . Dù từ đâu đến các thuyền nhân Việt Nam ở Hồng Kông và các nơi khác đều chứng tỏ mình là “ Nạn Nhân Chính Trị của Chế Độ CSVN “để được thế giới tự do đón nhận vào định cư như người tỵ nạn chính trị. Sau Trại Cấm Hồng Kông và năm 1989 thì thuyền nhân Việt Nam còn phải qua kì thanh lọc cam go để được công nhận là người Tỵ Nạn Chính Trị chạy trốn csvn , người thất bại phải chấp nhận cưỡng chế hồi hương về Việt Nam. Theo Wikipedia thì từ 1975 đến 1990 có 143,000 thuyền nhân Việt Nam đến Hồng Kông , trong số đó hơn 67,000 người đã phải hồi hương về Việt Nam, những người bị cưỡng chế hồi hương đã đấu tranh, chống đối kịch liệt , có khi bị đàn áp thô bạo ném lên những chuyến tầu đau buồn về lại Việt Nam .

Một ngày 30 tháng Tư tại trại tỵ nạn Việt Nam ở Hồng Kông hai nhóm thuyền nhân Bắc Nam đã xung đột bạo động với nhau gây ra đám cháy lớn và nhiều nạn nhân thương vong , chính phủ Hồng Kông phải huy động cả lực lượng quân đội lẫn cảnh sát dã chiến để khống chế cuộc bạo loạn này . Khi nhóm Thuyền Nhân Nam Việt Nam tổ chức ngày “ Quốc Hận 30/4 “ với là cờ Vàng Ba Sọc Đỏ của Việt Nam Cộng Hoà , những bài diễn văn, khẩu hiệu vang dội chống cộng sản xâm lược cưỡng chiếm miền Nam tình cờ có đoạn nói đến “ Bọn Xâm Lược Từ Miền Bắc “ , đa số thuyền nhân gốc Bắc thoạt đầu cũng tham gia cuộc lễ để bầy tỏ chính kiến ” tỵ nạn chống csvn ” , nhưng một số nhỏ người trẻ gốc Quảng Ninh , Hải Phòng vốn là vùng đất ngang tàng sứ biển, sứ cảng, bỗng cảm thấy câu nói đụng chạm đến chất …Bắc của mình, lời ra tiếng vào , kẻ bị mắng là “ Việt Cộng nằm vùng “ , kẻ phản đối sự “ xâm phạm gốc gác“ . Cuộc chiến sau cùng bùng nổ lan rộng , điều bi hài nhất là phía “ Thuyền nhân tỵ nạn cs miền Bắc “ không biết lấy gì làm “ Cờ phe ta “ chống lại phe …tỵ nạn Cờ Vàng , sau cùng một rồi nhiều là cờ Đỏ tự chế đã được kéo lên cho “ chiến tuyến “ bảo vệ … danh dự gốc Bắc . Ở Hải Ngoại người Việt Tỵ Nạn bàn tán là cộng sản mở cửa tù ở Quảng Ninh cho tội phạm chậy đến Hồng Kông phá hoại “ chính nghĩa “ của người tỵ nạn miền Nam . Người viết bài nầy đã có một năm làm việc tình nguyện giúp thuyền nhân Việt Nam , cả Bắc lẫn Nam , khi họ đã bị giam giữ trong các Trại Cấm Hồng Kông vào cuối thập niên 80 . Câu chuyện hai lá cờ và ngày 30/4 bạo loạn đẫm máu ấy đã được nhiều thuyền nhân đáng tin cậy ở cả hai phía , một số tu sĩ làm việc cho người tỵ nạn VN và viên chức Liên Hiệp Quốc kể lại cho người viết.

Ở Việt Nam mỗi lần diễn ra đại hội thể thao khu vực ASEAN , được gọi là SEA Games , đội túc cầu Việt Nam là một đội mạnh thường vào đến chung kết , những ngày diễn ra chung kết bóng đá Sea Games có đội Việt Nam vào chung kết thì cả đất nước lên cơn sốt ủng hộ đội nhà . Khắp đường phố Hà Nội , Sàigòn và thành phố khắp nước , tại các nơi tập trung thường là quán càfê, quán ăn , câu lạc bộ và cả trên đường phố đều rực một mầu cờ đỏ , băng đỏ quấn đầu , người trẻ , người già , đàn ông hay phụ nữ khi nhập vào những đám đông ấy đều đồng thanh hét lớn “ Việt Nam Chiến Thắng “ và tung vẫy những là cờ Đỏ sao Vàng . Người viết hình dung nếu lúc này một người nào liều mạng tung ra một là cờ khác mầu và hô lên khẩu hiệu “ Hãy dẹp cờ Đỏ cs “ , hẳn nhiên đám đông cuồng nộ này sẽ vung những cán cờ Đỏ của “ đội nhà “đập nát kẻ “ nội tuyến” , “ phản bội “ấy .

Vâng , những là cờ Đỏ ở Hồng Kông, hay Hà Nội, Cần Thơ, Hải Phòng, Đà Nẵng , Sài Gòn , đôi khi từ cả những du học sinh từ Việt Nam , người đi xuất khẩu lao động , ngay cả các bạn trẻ con cháu người miền Nam đang sống trong nước , kể cả hậu duệ của những người đã “ Bỏ phiếu chống cộng bằng chân , bằng tầu , thuyền “ từ 1954 đến sau 1975 , con cháu những người đã đi ODP, HO , có khi họ cũng ở trong dòng người cuồng say SEA Games và bóng đá ấy mà không hẳn phải là người ủng hộ chế độ cộng sản hiện hữu ở Việt Nam qua lá cờ “đội nhà, nước mình “ấy .

Vâng, nếu bạn đến Little Sàigòn, San Jose ở California , Houston, Dallas ở Texas nước Mỹ , hay Cabramatta , Bankstown , Footscray, Springvale , Perth , Adelaide , Brisbane ở Úc , đến vùng Việt Nam ở Paris , London , Toronto , Ottawa, ở Berlin, Munich vào ngày 30 tháng Tư hàng năm mà vẫy lên ngọn cờ Đỏ nêu trên , tôi cũng chắc chắn là lá cờ ấy sẽ thấm đỏ máu oán hận trong ba mươi giây.

Cuộc chiến đau thương đã phủ cờ trên trăm ngàn người con Việt Nam , cũng đã truy điệu và phong liệt sĩ cho hàng triệu người Việt khác dưới một sắc cờ , nó cũng đã giết hàng triệu người không hề chọn lá cờ nào và vẫn không có yên vui , hạnh phúc cho đến ngày hôm nay dưới lá cờ chiến thắng .

Chính quyền Việt Nam hiện hữu và những người chống lại chế độ này khắp nơi hãy lắng nghe những là cờ ấy nói tiếng nói của riêng nó đại diện cho những thực thể thực tế riêng và nỗi đau nhục nhược tiểu chia chung .

Vâng, ai cũng biết câu “Được làm vua , thua làm giặc “ , lá cờ do kẻ thắng làm ra hay nắm giữ như biểu tượng quyền bính , tuy nhiên quyền bính và cả vàng son xưa cũ đều không tồn tại vĩnh viễn , chỉ có tiếng nói đồng thuận vào lúc đúng nhất , hợp với ý nguyện chính đáng của nhân loại và nhân dân sẽ tự nó xoá đi những khác biệt của sắc màu và chính kiến.

Trước mắt , tôi muốn được ôm hôn những người Việt Nam đồng bào của tôi khi họ không chăm chú vào lá cờ mang theo mà chỉ cùng nhau thét lên tiếng phẫn nộ đòi cứu nước . Xin đừng buộc tội hay suy tôn bất cứ là cờ nào mà hãy nhìn vào tâm tư những người Việt Nam đang đòi hỏi nhiều hơn một mầu cờ .

Nghi Tưởng
Cuối tháng Năm 2013

Phân tích

Hiện nay tôi đang là giáo sự hướng dẫn cho một sinh viên cao học Đài Loan đang nghiên cứu luận án tiến sĩ về quá trình “thay đổi chế độ” tại Myanmar. Công trình nghiên cứu này có tìm hiểu sự diễn biến thể chế của quá trình này qua một số “phạm vi thể chế” phụ thuộc lẫn nhau, trong đó có chính trị, kinh tế, phạm vi công cộng (public sphere), và các mối quan hệ quốc tế. Tóm tẳt ba đoạn đầu của đề cương như sau:

Từ 2011 Miến Điện đã có những thay đổi đột ngột (dramatic) trong những thể chế của mình. Danh tiếng của nước này cũng đã thay đổi cực nhanh. Trước 2011, Miến Điện đã rộng rãi bị coi là một chế độ độc tài, lạc hậu về kinh tế và nước này đến bây giờ vẫn là một trong một số những nước nghèo nhất ở Châu Á.

Thế nhưng từ 2011 nhà nước Miến Điện đã bắt tay vào những cải cách chính trị. Không lâu sau đó, những tổ chức tài trợ quốc tế có khằng đinh nước này là “economic frontier” tiếp theo (theo gì? Việt Nam?). Đời sống liên kết (associational life, có nghĩa như ‘xã hội dân sự) mà gần như bị bóp nghẹt qua mấy thập kỳ dưới chế độ độc tài quân sự đã sống lại, trong khi tự do báo chí và những cải cách chính trị cùng một số yếu tố khác đã tạo điều kiện cho sự phát triển của một phạm vi công cộng sôi nổi. Trong một thời gian rất ngắn, Miến Điện đã chuyển từ tình trạng bị cô lập về mặt quốc tế lên một quá trình hòa nhập quốc tế toàn diện. Những sự kiện này chẳng có ai đoán trước được, và tất cả đã xảy ra trong vòng hai năm. (Xin nhấn mạnh, nghiên cứu sinh này đã biết quá trình biển đổi đã bất đầu sớm hơn; thế nhưng việc tăng tóc độ thay đổi cực nhanh từ 2011 gần như là không có ai đoán trước được.)

Các tài liệu lý thuyết về chính trị so sánh, xã hội học chính trị, và kinh tế chính trị học quốc tế có thể đóng góp rất nhiều vào việc phân tích trường hợp của Myanmar. Thế nhưng, không một trong những lĩnh vực lý thuyết này cung cấp một sự hiểu biết gắn liền với ‘thay đổi chế độ’ (regime change). Thực vậy, sự bất lực để dự báo sự trỗi dậy, sụp đổ, và tiến triển của những chế độ kinh tế-chính trị đã được công nhận là một vấn đề bao trùm mọi lĩnh vực trong khoa học xã hội.

Bình luận

Tôi đã nghĩ đến nghiên cứu của sinh viên này sáng nay khi biết tin thêm một blogger ở Việt Nam đã bị bắt giữ, dưới Điều 258, Bộ luật Hình sự, Continue reading →

Trả lời bài: “Phản biện với Jonathan London. Hâm nóng giấc mơ là con đường duy nhất?”

Tôi đã đọc với sự quan tâm bài “Hâm nóng giấc mơ là con đường duy nhất?” của Tôn Vân Anh và trước hết khẳng định, dù đã nói về giấc mơ nhiều, tôi không phải là người “hâm nóng giấc mơ.” Tôi xin trả lời một số lo ngại của Tôn Vân Anh dưới đây :

Có một số điều tôi thích về bài của Tôn Vân Anh. Một là, khác với đa số người khác, cô có đề cập đến ba bài liên quan. Nếu có thời gian, tôi cũng đề nghị Tôn Vân Anh và những ai quan tâm tham khảo một số bài báo và phỏng vấn mà tôi đã thực hiện, liên quan đến nền chính trị của Việt Nam.

Tiếc rằng Tôn Vân Anh đã khẳng định trong bài “Tôi thấy giấc mơ vẫn còn đó” “có vẻ chỉ làm chìm sóng gió một cách miễn cưỡng” hoặc “băn khoăn nhiều hơn an ủi”. Kết luận đấy thôi thì cũng được. Chỉ nhờ Tôn Vân Anh và người đọc xem những gì ở dưới đây và sau đó chúng ta có thể đánh giá được những chỗ đồng ý, những chỗ chưa rõ, và những chỗ vẫn còn vấn đề, hoặc là khó có thể giải quyết được.

Thứ nhất, về đoạn:

“Có hai vấn đề ông đưa ra. Một là ông xin lỗi và không muốn xúc phạm tình cảm của những ai trân trọng cờ vàng. Hai là ông vẫn duy trì quan điểm nên dẹp chuyện vẫy cờ sang một bên khi chưa lo xong chuyện thay đổi thể chế.”

Tôi xin trả lời như thế này: Ai mà muốn đấu tranh cho cải cách chính trị ở Việt Nam hay bất cứ nước nào đều chọn phương thức thể hiện, bày tỏ ý tưởng của mình. Nếu tôi là người Việt sống ở Việt Nam thì tôi sẽ làm như thế nào là một câu hỏi rất sâu sắc.

Song, về cá nhân tôi, là một người Mỹ, là một người đã được sống nhiều năm ở Việt Nam, và có nghiên cứu nhiều về thay đổi chính trị ở các nước, tôi thấy hành vi vẫy cờ dù cũng có lúc của nó, nhưng ít khi tự thân việc đó là một phương thức hữu hiệu. Nến có người không chấp nhận quản điểm này thì tôi hoàn toàn không có vấn đề gì; chỉ là  ý kiến cá nhân của tôi thôi.

Tôn Vân Anh có viết

“Giữa hai vấn đề (tức là ‘dẹp chuyện vẫy cờ sang một bên ….khi chưa lo xong chuyện thay đổi thể chế …. ‘cho người đọc được bồi bổ thêm kiến thức về những suy nghĩ của ông với Việt Nam.’ Xin lỗi Ông chưa đủ thông tin trên câu này để đánh giá điều gì. Nếu có một kẻ cướp cấm súng dí sát đầu mình thì hành vi nên thế nào?”

Nếu ‘ những yếu tố còn lại làm… e ngại mà theo tôi không thể khép lại sau các bài viết của ông tiến sĩ’, thì xin chờ đọc hết bài này trước khi khép cửa.

Ướp sống?

Về cáo buộc thứ nhất:

 “Coi chuyện vẫy cờ là ‘chướng ngại vật’ trong môi trường đấu tranh dân chủ cho Việt Nam dĩ nhiên đẩy cờ vàng ra rìa công cuộc chống đối cam go hiện nay, đồng thời làm những người muốn nhận lời xin lỗi từ ông như tôi đặt thêm dấu hỏi ông xin lỗi điều gì và đang nhắn nhủ chúng tôi điều gì. Nói nôm na, ông bỗng dưng nhận thấy giấc mơ cờ vàng „chưa chết” nhưng khuyên hãy ướp mạng sống của nó trong lúc chờ thời cơ. Hỡi ơi!”

Trước hết, những gì mà tôi nói về cờ vàng là nhắn riêng với những người đang đấu tranh trong nước. Tôi xin lỗi vì đã bất cẩn viết về cờ vàng và đã bỏ qua lịch sử, ý nghĩ sâu xa và phức tạp của nó. Tôi chẳng có ý nói đến những cộng đồng hải ngoại, dù là khi cho đăng bài, tôi nhận thấy nói gì tới dân Việt thì phải nói đến toàn dân trong và ngoài nước. Nhưng, đối với những người đang đấu tranh đòi hỏi dân chủ ở Việt Nam, tôi đã thấy ‘chiến lược’ vẫy cờ chưa chắc là con đường đầy hứa hẹn nhất.

Về cáo buộc thứ hai:

“Nếu không vẫy cờ thì giấc mơ và phong trào dân chủ ở Ba Lan có thể bị “ướp lạnh”, cũng như nếu “cứ ướp lạnh „have a dream” của Nelson Mandela thì không rõ ngày nay văn minh nhân loại nằm ở xó xỉnh nào đây.”

Ở đây có ít nhất ba vấn đề. Một là tình hình ở Ba Lan và Việt Nam hiện nay là khác hẳn,…vì phong trào lao động và dân chủ ở Việt Nam chưa phát triển bằng với Ba Lan trong thời kỳ thiết quân luật. Và nếu tình hình ở Việt Nam có thay đổi, tôi đoán sẽ có nhiều cờ chứ không phải duy nhất một cờ… . Thứ hai,  ‘giấc mơ’ mà tôi hàm ý khi viết bài “có vấn đề nhất” (Đừng giữ giấc mơ đã chết) không phải là giấc mơ dân chủ, mà là nói về chế độ thất bại ở miền nam Việt Nam, không phải là giấc mơ về một tương lai dân chủ ở Việt Nam (xin nhắc lại, „have a dream” là của M.L. King chứ!)…

Ý tôi không phải là “ướp lạnh” giấc mơ về tương lai, mà là tìm một con đường phù hợp với tình hình cụ thể ở Việt Nam (chưa nói gì về hải ngoại).  Thứ ba, nếu tìm hiểu một chút về các phong trào xã hội ở các nước, mọi người  sẽ thấy những phong trào thành công thì gần như là luôn luôn được phát triển trên một cơ sở rộng rãi, chứ  không chỉ dựa trên một biểu tượng đại diện cho một bộ phận.  Và so sánh cờ vàng với cờ Tây Tạng tôi thấy chưa thuyết phục lắm. Hai trường hợp Tây Tạng và Việt Nam là khác chứ.

Tạm thời?

Khi tôi đọc câu của Tôn Vân Anh

“Tôi không thấy trên thế giới có học giả nào khuyên Đạt Lai Lạt Ma rời bỏ ước mơ “… tôi phải gật đầu đồng ý, vì tôi chưa hề nói hay viết “rời bỏ ước mơ” về cải cách chính trị ở Việt Nam đâu,… trừ giấc mơ hay ác mộng của Tôn Vân Anh và những người khác bức xúc về bài đầu tiên của tôi… Xin đừng cáo buộc tôi như thế, tội lắm !

Hãy nhìn sang Tây Tạng, Miến Điện, Ba Lan đi. Ở Miến Điện, bà Aung San Suu Kyi là một nhân vật mà việc “không chấp thuận chùn bước dù luôn có cơ hội „chủ động tạm thời”” cũng đã gia tăng áp lực đối với chế độ, nhưng chưa có ai cho rằng bà là yếu tố trung tâm, thậm chí yếu tố quyết định mang lại thay đổi ở Miến điện. …. Tôi hoàn toàn đồng ý nên “ đi ngược lại mong muốn của độc tài”, nhưng chưa đồng ý đây là “cơ hội duy nhất và con đường duy nhất” để “xoay đổi thế cờ.”  Vì thế  ý tưởng ‘tạm ngưng vẫy cờ’ có nghĩa là nên chọn một con đường  thật chiến lược để mang lại thành công sớm nhất.

Là người Mỹ, một nước mà nơi hành vi vẫy cờ nhiều khi là cực kỳ bảo thủ và được dùng như một cớ để ủng hộ những chính sách vớ vần, thậm chí phân biệt đối xử…,vì thế tôi đặc biệt ngại về việc vẫy cờ.

‘Chúng ta’?

Câu của Tôn Vân Anh viết:

“Ở Việt Nam, từ nay tới khi tình thế ngã ngũ, muốn hay không, sẽ luôn có hai phe: một phe ít nhiều thuộc đảng cộng sản và một phe của xã hội ít nhiều tổn thương.”

 Thì tôi thấy đây là một cách suy nghĩ và phân biệt hơi ấu trĩ. Và câu viết:

 “Qua bài viết của tiến sĩ Jonathan London tôi được biết trong hàng ngũ đảng có „nhiều người thông minh tận tụy” và họ có những khát vọng „như tất cả chúng ta”. Tôi thật sự phát sốt và cáo lỗi xin ông đừng cho tôi vào đám ‘chúng ta’ đó.”

 Thì đây lại một ví dụ của chính trị “ta và họ”, dù có nói và viết rất hay về việc xây dựng những liên minh rộng rãi, thì đây là một quan điểm tuyệt đối và cực hóa…, chỉ dẫn đến bế tắc ( Câu này tôi không hiểu ý Jonathan muốn nói gì, nên chỉ đoán mà viết như vậy )

Tôn Vân Anh “không thể tin và không thể chấp nhận lời nói ngọt ngào rằng nỗi uất giận và khát khao của tôi và của những người trong đảng cộng sản ‘cũng như nhau’. Và tôi có thể hiểu điều đó, không chỉ vì Tôn Vân Anh sống ở Ba Lan, mà là vì về việc đẩy mạnh và khuyến khích thay đổi chính trị ở Việt Nam không cần thiết mình phải yêu người trong đảng.

Về câu viết rằng:

“Khát vọng của những ông bố bà mẹ có con bị chế độ vùi dập, khát vọng của những người muốn tìm sự thật cho những án mạng khuất tất trong đồn công an, khát vọng của những thuyền nhân tìm tự do trên biển, khát vọng của dân oan bị cướp đoạt đất sống và khát vọng của những người „điên tiết” bởi bài viết của ông không thể đem so sánh bừa phứa với khát vọng của 3 triệu đảng viên phần lớn tồn tại được nhờ các „khiếm khuyết” vì e rằng việc so sánh này khiến ông phải xin lỗi thêm lần nữa.”

Thì một lần nữa cách viết là không trung thực, vì tôi đâu có  hàm ý nên bỏ qua những ‘khát vọng’ như viết trên? Nếu ai xin lỗi thì chắc là chính Tôn Vân Anh,  vì tôi bổng nhiên trở thành một kẻ thù của dân Việt Nam, trong khi tôi chỉ muốn một tương lai tốt hơn bây giờ cho VN. Ai mà biết gì về Việt Nam đều biết chế độ cầm quyền có rất nhiều nạn nhân (cũng như chế độ Cộng Hòa ngày xưa) và việc xét xem ai là người “trong sạch” (pure) sẽ là một sai lầm, nếu mục tiêu là xây dựng một phong trào có cơ sở rộng.

Cờ lạ?

Về khẳng định của tôi “một ngày nào đó Việt Nam sẽ có một lá cờ mà tất cả mọi người cùng chấp nhận” và việc tôi “tiếp tục khuyến khích…. nhìn xem có những con đường nào đi tới”.. và kết luận là tôi ‘muốn lá cờ lạ nào đó vào Việt Nam” mà Tôn Vân Anh “(l)ại thêm một ý kiến làm tôi phải phản đối” thì tôi xin hỏi, Vân Anh có thể tưởng tượng một ngày mà toàn dân Việt Nam chấp nhận một trong hai lá cờ hiện giờ? Nếu thế thì tôi xin thận trọng đề nghị: tỉnh dậy đi, vì chính bạn đang mơ đấy.

Tôi mời Tôn Vân Anh và người đọc suy nghĩ một chút đến những quốc gia như Nam Phi. Trong trường hợp Nam Phi, quốc gia này đã chuyển sang một lá cờ mới. Đối với một quốc gia có lịch sử đặc biệt phức tạp như Việt Nam, giải pháp thích hợp nhất chính là cùng nhau chấp nhận một biểu tượng mới.

Tôn Vân Anh khảng định vàng là “màu của người chủ quốc vương trên ngai vàng” và “màu sắc của các cuộc khởi nghĩa như Trần Hưng Đạo, bà Trưng bà Triệu…” Thì tôi chẳng thấy vấn đề đâu! Tôi đâu có nói một từ về màu, về thiết kế của lá cờ hòa giải của Việt Nam trong tương lai? Đó phải là kết quả của sự sáng tạo và đoàn kết của người Việt Nam trong cơ sở hòa giải dân tộc.

Khi Tôn Vân Anh viết rằng, “Trong trường hợp Việt Nam, màu đỏ thật sự đại diện cùng sự có mặt của phong trào cộng sản nước Nga. Kể cả ‘bác’ Hồ cũng không dấu điều đó khi bắt trước Trung Quốc nhập nội cờ đỏ từ rất xa về Việt Nam.”, thì tôi chưa thấy có gì mới cả.

Khi khẳng định:“Chỉ có các giá trị và truyền thống mới là điểm dựa có sức đột phá tiếp sức cho mọi thế hệ dân chủ Việt Nam, từ Hòa Thượng Thích Quảng Độ, linh mục Nguyễn Văn Lý, tới các bạn trẻ mới vào tù gần đây.” Tôi trận trọng đề nghị phải có cả “các giá trị và truyền thống” lẫn giá trị đương đại và những nguyện vọng tập thể của toàn dân hiện nay.

Thích hay không thích, có gần 3 triệu người dân Việt đã thiết mạng dưới hai (không chỉ là một lá cờ) hiện có. Có lẽ có người không thích thực tế đó, nhưng không thể phủ nhận. Đến bây giờ có nhiều hộ gia đình đã là nạn nhân của một chiến tranh xảy ra dưới hai lá cờ vàng và đỏ.

Dân chủ nhà nước yêu dân chủ ngoài luồng?

Theo tôi, những người ‘thuộc bộ máy nhà nước’ và những người ‘đối lập với nhà nước’ là một cách suy nghĩ chưa đủ tế nhị, vì người trong “bộ máy” đa dạng hơn ý bao hàm của Tôn Vân Anh. Tôi chấp nhận rằng người “trong” và “ngoài” nhà nước không giống nhau, nhưng vẫn thấy muốn có cải cách phải thành một lực lượng “bao gồm” (inclusive), có nhiều khối khác nhau, tôn trọng nhau và tin cậy nhau tối thiểu.

Tôi không bác bỏ nhận xét của Tôn Vân Anh: “phe nhà nước chỉ nhập cuộc dân chủ khi tình thế đã ngã ngũ hoặc đã bị dồn tới chân tường”… nhưng tôi vẫn giữ quan điểm nhiều người trong bộ máy sẳn sàng ủng hộ cải cách chính trị thực sự..

Câu viết “Lá cờ, nếu đã là nguồn cảm hứng, thì sẽ không thể đồng thời là chướng ngại vật trong công cuộc đeo đuổi mục đích.” Thì xin lỗi, lá cờ vàng, theo tôi biết, chưa phải là nguồn cảm hứng cho toàn dân Việt Nam.  Dù “Nỗ lực của người Việt tị nạn trước kia cho tới Nguyễn Phương Uyên ngày nay đã chứng minh sức mạnh”, thì tôi nghĩ rằng sức mạnh đó chưa đủ để huy động sự ủng hộ của hàng triệu người mà chưa có ý ôm cờ vàng.

Khi viết rằng “Ngoài việc quốc kì, chúng ta còn phải tranh luận dài dài để đòi công bằng cho các thân nhân và chiến sĩ Việt Nam Cộng Hòa, phải giải quyết được các oan ức đất đai, phải biết thành tâm tưởng nhớ boat people bỏ mạng tìm tự do, phải đòi công bằng cho Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất trong khi vẫn phải đối diện với Giáo Hội Phật Giáo của nhà nước…” Thì tôi hoàn toàn nhất trí, Tôn Vân Anh ơi!

Hai chân mạo hiểm ngã ba đường

Tôn Vân Anh có viết rằng: “Những con đường nào cho Việt Nam ư? Bài học của những cuộc các mạng đã thành công cho thấy con đường chính nghĩa chỉ có một, nhưng ý kiến thì nhiều.” Thì tôi chưa hiểu.

Tôi cũng nhất trí “chắc chắn chui qua háng chân là con đường luồn lách và cúi đầu.” Nhưng để có thay đổi ở Việt Nam, tất cả mọi người phải đối phó với những cúi đầu của mình. Như thế mới có thể thoát được tình trạng bị ràng buộc bởi lịch sử.

Ai cũng biết có những lực lượng trong ĐCSVN thật sự muốn phá hoại phong trào dân chủ ở Viêt Nam. Nhưng tôi  chưa cho rằng “đảng cộng sản” ngày nay là một tảng đá nguyên khối. Rõ ràng giới lãnh đạo của Đảng hiện nay chẳng phải là tiên phong dân chủ.

Tôi xin gửi thông điệp cho Tôn Vân Anh và những người đọc khác: Tôi ủng hộ cải cách chính trị ở Việt Nam và muốn là một nhân vật hòa giải, đứng bên cạnh người Việt Nam từ mọi phía, để ủng hộ cho một tương lai tốt hơn hiện nay.
Hy vọng những gì trên không có ‘giọng văn’ xấu. Ý định chỉ là làm rõ quan điểm và phần ứng trước một số lo ngại của Tôn Vân Anh. Hy vọng Tôn Vân Anh và các người đọc khác có thể coi tôi là bạn.

Chân thành

Jonathan London

Trong những năm quá nền kinh tế của Việt Nam đã gặp không ít khó khăn. Khi ai nói các vấn đề của Việt Nam liên quan đến các thể chế xã hôi, chính trị, kinh tế thì họ đang nói cái gì?

Môt cuốn sách thật thứ vị và dễ đọc là “Tại sao các quốc gia thất bại?” của Acemogulu (MIT) và Robinson (Harvard). Hình như cuốn sách này đã phổ biến rồi ở VN rồi, phải không?

Đây là một cuốn sách rất hay và đầy câu hỏi sâu sắc cho Việt Nam. Sự phân biệt cốt yếu của hai tác giả là giữa cái gọi là “thể chế khai thác” (extractive institutions) và “thể chế bao gồm” (inclusive institutions). Những nước có “thể chế bao gồm” sẽ phát triển mạnh hơn và bền vững hơn.

Ở dưới, các bạn đọc có thể đoán nước nào có “thể chế khai thác” không?

Gần đây tôi và giáo sư Eddy Malesky (ĐH Duke – Hoa Kỳ) cùng nhau viết một bài về nền kinh tế của VN và TQ và cũng có đề cập đến lý luận này, mà sẽ được xuất bản trong Annual Review of Political Science [Malesky và London 2014, Tạp chí thường niên về Khoa học chính trị (Mỹ)]. Trong tương lai tôi có ý định thảo luận sâu hơn về cuốn sách này trên trang Web Xin Lỗi Ông này…và chia sẻ một số ý thưởng trong bài của Malesky và tôi.

Dù có hạn chế (cuốn sách nào mà lại không có?), “Tại sao các quốc gia thất bại?” này nên được đón đọc. Ít nhất, nó cung cấp cho người đọc một “thấu kính” để phân tích sâu tình hình tại VN hiện nay.

JL

Ngày 22/05/2013, trong báo Nhân Dân, ‘nhà báo’ Lê Võ Hoài Ân, trong một bài mang tên “Cổ vũ cho hành vi phạm pháp là hành động bất lương” đã trích dẫn bài của tôi như sau:

“Trong bài ‘Ðừng giữ một giấc mơ đã chết’ đăng trên BBC ngày 16-5, Jonathan London đã viết rằng: “Thế thì tôi vẫn rất ngại ủng hộ (thậm chí làm bạn trên mạng) những ai muốn dùng lá cờ này, vì điều đó (theo tôi được biết, nhiều khi) bao hàm ý muốn trở về một thời đã xa và một chế độ thất bại vì nhiều lý do… Nhai đi nhai lại quá khứ hoặc khua những biểu tượng quá vãng của một chế độ đã chết từ lâu chắc chắn không phải là một con đường hứa hẹn tương lai xán lạn!”

Mặc dù chính tôi đã viết những chữ đó, nhưng tôi hoàn toàn bác bỏ cách trích dẫn của tờ báo Nhân Dân trong trường hợp này, vì đã lạm dụng nguyên tắc báo chí nghiêm trọng và trình bày một ý tưởng của tôi một cách không đồng bộ để phục vụ cho một âm mưu cụ thể và trái ngược với tinh thần của bài đó và bài tiếp theo của tôi. Việc này hoàn toàn không chính đáng và tôi phản đối nhà báo Lê Võ Hoài Ân trong trường hợp này.

Không bất ngờ, những câu này đã bị lấy ra khỏi bối cảnh rộng hơn của nó và thậm chí đã bóp méo ý nghĩa cơ bản của bài đó là, muốn Việt Nam vươn lên, đòi hỏi phải có sự nỗ lực của toàn dân, cả trong và ngoài bộ máy của Đảng và Nhà Nước. Và chỉ có cách đó Việt Nam mới sớm có thể vượt qua những khó khăn hiện tại, gồm cả việc vi phạm nhân quyền như trường hợp Nguyễn Phương Uyên, Đinh Nguyên Kha và bao nhiêu người yêu nước khác trong thời gian qua.

Trong bài báo Nhân Dân, cũng không bất ngờ, đã không đề cập một chút nào về bài tiếp theo, trong bài này, tôi đã xin lỗi toàn dân Việt Nam vì đã viết một bài thiếu tế nhị và gây bất hòa. Trong bài đó và nhiều bài khác nhau, tôi đã nói rõ Việt Nam muốn vươn lên phải chấm dứt hành vi đàn áp và khuyến khích quá trình đa nguyên hóa mà rõ ràng đang biến chuyển cả trong lẫn ngoài bộ máy.

Qua những trao đổi, thăm dò, tôi hiểu được giấc mơ của đại đa số người dân mà quý lá cờ vàng, không phải là để hướng về một thời đã xa, mà chính là hướng tới một tương lai tốt hơn bây giờ. Một tương lai mà dân tộc Việt Nam không bị coi là trẻ con như không có đầu óc, không bị đàn áp vì ý tưởng của họ, và không bị ngăn chặn tham gia đời sống chính trị trong cơ quan công quyền, bằng chế độ pháp quyền thực sự.

Như vậy, tôi nhấn mạnh, tôi hoàn toàn phản đối cách trích dẫn của báo Nhân Dân và thể hiện sự ủng hộ của mình cho những nỗ lực đẩy mạnh cải cách chính trị ở Việt Nam một cách sâu rộng, càng sớm càng tốt. Chuyện hai người bị bắt giữ là chuyện buồn cho cả nước Việt Nam. Mặt khác, vì hậu quả của việc kết án hai người bạn trẻ này đã có tác động không như ý, tôi nhấn mạnh một câu trong chính bài đó:

“Kinh nghiệm lịch sử cho thấy cũng có lúc mà một chuyện buồn thành một nguồn cảm hứng. Hy vọng tiếng nói của người Việt Nam cả trong lẫn ngoài bộ máy sẽ tiếp tục cất lên nhiều hơn trong thời gian tới, cho phép đất nước thoát khỏi tình trạng đáng tiếc hiện nay càng sớm càng tốt.”

Tôi mong muốn được tiếp tục làm việc với nhà nước và nhân dân Việt Nam để thực hiện các khát vọng và quyền lợi chính đáng của toàn dân Việt Nam.

Trân trọng

Jonathan Đ. London
Trường Đại Học Thành Thị Hông Kong
(City University of Hong Kong)

Tôi rất vui được giới thiệu web của Trung Tâm Nghiên cứu Đông Nam Á (SEARC) của Trường Đại Học Thành Thị Hông Kong (CityU). Qua trang này, bạn có thể tiếp cận nhiều working paper về Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Các bài toàn bằng tiếng Anh.

Tôi xin nêu những bài working paper về Việt Nam năm 2012. Và đến năm 2013 có bài về Việt Nam và tranh chấp ở Biển Đông Nam Á. Chúng ta sẫn sàng nhận bài nghiên cứu khoa học xã hội có chất lượng đầy đủ và có liên quan đến các vấn đề xã hội, chính trị, kinh tế, văn hóa của Việt Nam hay Đông Nam Á. Chúng tôi cũng quan tâm đến các bài về nền kinh tế chính trị của khu vực và thể giới. Gửi bài tới jlondontraloi@gmail.com.

Xin chia sẻ tin hay là mua thu tới Trung Tâm Nghiên Cứu Đông Nam A sẽ phát thành video của một số seminar, và sẽ có một số seminar phát thành trực tiếp. (lưu ý, trang SEARC này đạng được cải thiện, mới xong vào tháng 6 và bây giờ có lúc chậm.)

Mực đích của các bài working paper chính là khuyển khích thảo luận. Các bài này đang được xét lại để cải thiện, làm chuẩn hơn. Những bạn có bình luận liên quan đến bất cứ bài nào của SEARC về Việt Nam xin bình luận tại đây, và nêu rõ tên bài và tác gỉa, tôi sẽ chia sẻ nội dung về tác giả đó. Một số trong những bài này sẽ được xuất bản trong một cuốn sách có tên: Chính Trị ở Việt Nam: Đảng, Nhà Nước, và Mối quan hệ ủy quyền, do tôi biên soạn và NXB Palgrave in, cuối năm 2013.

JL

Người dịch: Đan Thanh

Cách đây một tuần, tác giả bài này có bình luận về những thay đổi không thể chối cãi diễn ra gần đây trong văn hoá chính trị Việt Nam, và kết luận mà không cần giả định nào về tương lai, rằng nền chính trị Việt Nam đã bước vào một giai đoạn mới. Và hôm nay tôi vẫn giữ quan điểm của tôi, là Việt Nam đang ở một vị thế mới và người Việt Nam đang cất lên tiếng nói chính trị của họ.

Giờ đây có những dấu hiệu cho thấy là chiếc giày còn lại đã rơi (thành ngữ chỉ một việc không tránh khỏi đã xảy ra, một kết cục đã đến), bởi vì chỉ trong có nửa tháng sau khi Hội nghị 7 của Ban Chấp hành Trung ương bế mạc, chúng ta đã chứng kiến một loạt diễn biến cho thấy một nỗ lực “đàn áp” có thể đang diễn ra thật sự.

Tin mới nhất, chỉ vừa cuối tuần trước, là sẽ không có tin tức nào không bị kiểm soát,
cho đến khi BBC, CNN và các hãng tin nước ngoài khác chịu tuân thủ yêu cầu về giấy phép hoạt động ở Việt Nam, như quy định trong Nghị định 20. Các nhà cung cấp dịch vụ truyền hình cáp quốc doanh đã vừa chấm dứt hoạt động (thành ngữ: rút phích cắm, chỉ sự kết thúc một kế hoạch, cắt đứt một nguồn sống…) của những hãng tin ngoại quốc.

Điều này xảy ra chỉ vài ngày sau khi hai thanh niên bị kết án tù rất nặng vì tội dán cờ của “các chế độ cũ” (dán cờ phía dưới một khẩu hiệu đối đầu với hành vi cư xử của Trung Quốc trên Biển Đông Nam Á), và một ngày sau kỷ niệm sinh nhật của ông Hồ Chí Minh, khi thanh niên trên khắp Việt Nam diễu hành với các khẩu hiệu, bảng chữ tuyên xưng niềm yêu kính và ngưỡng mộ theo đúng chỉ thị của họ đối với các cống hiến vĩ đại của ông Hồ.

Tuy nhiên, cách cư xử của đảng cầm quyền ở Việt Nam có vẻ mâu thuẫn với các nguyên tắc được nêu trong Tuyên ngôn Độc lập của ông Hồ, theo đó, ông mượn một câu từ Quyền con người để nói rằng “tất cả mọi người đều sinh ra tự do và có quyền bình đẳng”.

Ở đâu đó có những nhận định rằng dập tắt các kênh tin tức là một nỗ lực của các cơ quan chức năng có liên quan nhằm làm tăng khả năng truy cập vào các trang này và kiếm tiền nhanh cho một số người có khả năng dịch tốt, bằng cách bắt buộc các chương trình truyền hình quốc tế phải có phụ đề ở một tỷ lệ nội dung nào đó.

Một khả năng khác, đã được bóng gió ở trên, là đây thật ra là sự bắt đầu của những kế hoạch hưởng ứng lời kêu gọi thắt chặt kiểm soát, như đã được nêu ra trong phiên họp toàn thể gần đây của đảng. Khả năng thứ ba và gây tò mò nhất, cũng lại chỉ là suy đoán, là chấm dứt hoạt động của các kênh tin tức ngoại quốc chủ yếu vì những nỗ lực muộn màng của nhà nước hoặc của các quan chức nhà nước cụ thể nào đó nhằm làm giảm bớt khó khăn của ban lãnh đạo đảng trước các công dân của họ và trước thế giới, khi mà họ vừa có bản án quá nặng đối với hai người trẻ. Người ta có thể hình dung cảnh một quan chức cao cấp phun phì cả nước trà khi đang xem truyền thông quốc tế đưa tin về bản án, và sau đó là một cú phôn ngắn gọn, vào lúc khuya, với một giọng khàn khàn: “Chấm dứt đi!”.

Bản án, không còn nghi ngờ gì nữa, được sự tán thành của các phần tử thủ cựu canh giữ trong đảng, có quyền trấn áp, và cũng phải thừa nhận là nó được sự ủng hộ của một số đáng kể dân số – những người đánh đồng lá cờ vàng với bạo lực thời chiến và xung đột dân sự. Nhưng bản án quá nặng và không có lợi gì cho hình ảnh quốc gia, ở trong nước cũng như nước ngoài.

Bây giờ đang là thời điểm thú vị ở Việt Nam. Văn hoá chính trị đã phát triển và đang có sự bất mãn đáng kể ngay trong nội bộ đảng, về việc làm thế nào giải quyết tình hình hiện nay. Chuyện phe phái trong đảng tất nhiên là chẳng phải cái gì mới mẻ. Và sự đa nguyên trong nội bộ đảng đó, nếu nó đi xa hơn, thật sự có thể có lợi cho quá trình dân chủ hoá, cho dù dưới hình thức nào. Tất nhiên, đa số dân chúng Việt Nam hy vọng có một kết quả như thế.

Hôm thứ hai tại Hà Nội nóng tới 40 độ C. Nhưng một cơn gió lạnh vừa tạt qua. Đấy là điềm gở về một mặt trận đang đến gần hay một cú thở hắt ra của quá khứ, chúng ta sẽ chờ xem.

JL

Tôi lập ra blog này để có một không gian chia sẻ các ý tưởng, quan điếm, bình luận, phân tích về những sự kiện, đề tài quan trọng tại Đông Á và cả thế giới, và đặc biệt Việt Nam…

Thế nhưng trong những ngày qua, tôi đã chịu hâu quả của một bài viết nhiều thiếu sót. Có nhiều người đã tấn công tôi từ mọi phía, dùng những từ ngữ thô lỗ. Điều đó, dù đáng tiếc, tôi phải chấp nhận, vì chính tôi đã gây ra phản ứng đó…Cách viết, tiếp cận vấn đề, thái độ trong giọng văn thì tôi sẽ xem xét lại… thông cảm, là lần đầu tiên tôi viết blog…..

Tôi viết bình luận, phê bình về chính trị xã hội tại Việt Nam chỉ là vì qua 20 năm nghiên cứu về Việt Nam và hơn 15 năm làm việc thường xuyên ở Viêt Nam ở cả ba miền, và sau rất nhiều công trình nghiên cứu về những vấn đề sống còn, tôi thấy dù đang trong một giai đoạn khó khăn, Việt Nam có một cơ hội lịch sử để thoát khỏi cái tình trạng đã làm cho nhịp độ phát triển chậm đi. Và tôi có nguyên vọng để đóng góp ở đó.

Trong thời gian tới tôi tôi sẽ không tránh những việc gây tranh cãi (trừ quốc kỳ – tôi sẽ chẳng nói một lời nào nữa và không cho đăng bình luận về chủ đề ấy nữa).

Sau cùng, mục tiêu của tôi là đóng góp một cách tích cực. Vì vậy, tôi sẽ cố gắng tập trung vào những vấn đề nổi bật, những ý tưởng, bằng chứng có tính liên quan, thảo luận cụ thể về từng vấn đề một… nêu rõ những phương án làm như thế nào, cách giải quyết các vấn đề đó như thế nào. Đó là những chỗ tôi có nguyên vọng đóng góp, với khả năng của tôi.

Có một người bạn có nhắc lại: ‘Khi ta mất niêm tin vào những điều tốt đẹp, thì người ta liệu có làm được điều tốt đẹp không? Và hướng tới tương lai tốt đẹp không?’ Đúng vậy. Xin chúng ta hãy cùng đi vào việc thảo luận một cách tích cực, có ích cho toàn dân Việt Nam.

JL