Phỏng vấn với tờ báo Lao Động, thực hiện ngày 10/11/2016

Ông nhận định thế nào về kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ? Có phải nước Mỹ chưa sẵn sàng cho một nữ tổng thống?

– Chiến thắng gây choáng váng của Donald Trump phản ánh 5 đặc điểm của nền chính trị đương đại Mỹ: Sự phân cực chính trị cực đoan của đất nước; Sự bất mãn lớn của dân chúng Mỹ về việc thực thi chính sách công cũng như sự nhận thức và thực tế rằng chính sách công không giúp cải thiện mức sống trong hơn 3 thập kỷ qua; Sự nhạy cảm sâu sắc của người dân Mỹ với thông điệp mị dân, đặc biệt là của cử tri da trắng ít học và cả với những người khác; Sự suy giảm chất lượng của diễn thuyết chính trị Mỹ, một phần do các phương tiện truyền thông cố áp đặt phong cách và chiến thuật “Hãy nhìn tôi” trên bản chất; và chiến lược thất bại của bà Hillary Clinton. Bà Clinton đáng nhẽ nên truyền tải thông điệp đến tất cả người Mỹ thì lại chọn chiến lược nhằm vào các nhóm riêng biệt, bỏ qua tầng lớp xã hội mà ở bất kỳ nước nào, mặc dù có lẽ đặc biệt là ở Mỹ, là một hiện tượng văn hóa.

Không may, đặc điểm văn hóa của nền chính trị Mỹ mà đã giành chiến thắng cho Trump, như chúng ta quan sát thấy, lại bao gồm cả phân biệt chủng tộc, chống trí thức và ít sự tôn trọng với các thể chế dân chủ. Nhưng xin được nói rõ, thất bại của bà Clinton không phải vì bà là một người phụ nữ, mà là vì những chính sách không hấp dẫn của bà, vì sự nhận thức rằng bà ấy là một người không trung thực và vì chiến lược bầu cử quá chật hẹp và thất bại của bà ấy.

– Tương lai nào cho nước Mỹ với Tổng thống đắc cử Donald Trump?

– Thật khó dự đoán nước Mỹ sẽ như thế nào dưới sự lãnh đạo của Trump. Chắc chắn Mỹ sẽ trở nên phân cực hơn, không chỉ về chính trị mà còn cả về thu nhập và sự giàu có. Phân biệt chủng tộc là yếu tố thắng lớn trong cuộc bầu cử này, nhưng hy vọng nó sẽ không tháng phổ biến sau nay.

Về mặt chính sách, với nền kinh tế trong nước, các điều kiện cho những người siêu giàu sẽ được mở rộng thậm chí nhiều hơn so với hiện tại. Chính sách về y tế của ông Obama sẽ dễ bị tổn thương. Các thẩm phán bảo thủ sẽ được bổ nhiệm vào Tòa án Tối cao. Xin nhấn mạnh rằng, Đảng Cộng hòa hiện đang kiểm soát Nhà Trắng, Hạ viện và Thượng viện. Thật vậy, sự thất bại lớn của Đảng Dân chủ cho thấy tầm nhìn của đảng này còn vô cùng kém trong việc tạo ra những phương án và những ứng cử viên hấp dẫn với mọi tầng lớp trong xã hội.

Có lẽ điểm sáng duy nhất với những người quan tâm đến việc thực sự làm cho nước Mỹ vĩ đại một lần nữa (ngoại trừ phân biệt chủng tộc) là nếu Trump có thể giữ đúng cam kết của mình đầu tư mạnh tay và có hiệu quả vào cơ sở hạ tầng và các dự án tạo việc làm khác. Nhưng chúng ta cũng cần nhớ rằng, kế hoạch đầu tư trên quy mô lớn này mâu thuẫn gay gắt với chính sách và ý thức hệ của Đảng Cộng hòa.

Có thể, những khoản đề xuất đầu tư trên quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng có thể giành được sự ủng hộ chính trị của cả hai đảng để đổi lấy những khoản tiền khổng lồ cho các công ty xây dựng lớn.

Về mặt chính sách đối ngoại, thật khó để dự đoán Trump sẽ có đường hướng như thế nào, đặc biệt là về chính sách đối với khu vực Đông Á và nước Nga. Và cũng đừng quên Mexico.

– Vậy còn với thế giới thì sao?

– Ở mức độ cá nhân, tôi hy vọng rằng Mỹ và thế giới sẽ ổn. Nhưng tôi thực sự bất an về kết quả này, có lẽ nhất là do Trump không chỉ là một nhà tư bản tham lam, một người lạm dụng phụ nữ, mà còn là một người phân biệt chủng tộc, không quan tâm đến một nền kinh tế công bằng, và dường như không xem sự ổn định địa chính trị là mối quan tâm lớn. Liệu cuộc bầu cử này sẽ là dấu chấm hết cho trật tự hậu Thế chiến 2? Thời gian sẽ trả lời.

Về nhiều mặt, Mỹ là một xã hội tuyệt vời, năng động, đầy tiềm năng và cũng đang đóng một vai trò quan trọng trên thế giới. Song, kết quả này nói lên những điều về Mỹ làm cho tôi bớt tự hào, những điều xấu xí và nguy hiểm cho nước Mỹ và các nước khác nữa. Tôi không muốn phóng đại. Chúng ta chưa biết tình hình sẽ diễn biễn ra sao. Chỉ hy vọng người Mỹ sẽ tìm cách vượt qua giai đoạn đặc biệt phức tạp này trong lịch sử theo cách mà không gây ảnh hưởng xấu đến số phận của nước Mỹ và toàn thế giới.

Vậy, nếu không muốn quá bi quan, hãy hy vọng những lời của Trump về việc muốn có quan hệ tốt và công bằng với tất cả các nước là thực sự phản ánh ý định của ông ấy. Hãy chờ xem, một lần nữa thời gian sẽ trả lời tất cả. Nếu kết quả bầu cử là một cú sốc khó chịu, thì biết đâu sự thể hiện của ông Trump ở Nhà Trắng lại là một bất ngờ dễ chịu hơn? Chúng ta hãy cùng hy vọng về điều đó.

– Xin cảm ơn ông!

Theo Winston Churchill, “Cách phản bác dân chủ hay nhất là nói chuyện 5 phút với một cử tri trung bình.” Là vấn đề dân trí đấy, đúng không hả? Tuy quan điểm này là hấp dẫn đối với tâng lớp tinh hoa, kể cả đói với một số người ở Việt Nam, thì khằng định của Churchill mới đúng dưới một số điều kiện nhất định.

Nói mọt cách ngắn gọn thì thật nguy hiểm khi công chúng không được thông tin đầy đủ; khi thiếu dũng cảm để chống lại mọt kẻ lửa đào mị dân; khi mất một nền báo chí lành mạnh; khi cho phép các nhóm lợi ích có điều kiện để đổ tiền vào và tác động quá mạnh đến các cuộc bầu cử dân chủ trên quy mô lớn. Như ta đang thấy ở Mỹ.

Nhuyên nhân sâu của hiện tượng Trump chủ yếu là ở những thiếu sót này và vài nhuyên nhân liên quan, chứ không phải là dân chủ nói chung. Để xây dựng và duy trì một nền dân chủ ở mức chất lượng là không hề dễ. Song, dù sống trong một khuôn khổ như thế nào, để không đấu tranh cho một xã hội dân chủ, minh bạch, và công bằng mới là thất bại, mới là suy thoái. Đúng không?

JL

Hôm nay/ngày mai chúng ta sẽ biết ai sẽ là Tổng thống kế tiếp của Hoa Kỳ.

Đới với các các cuộc tranh cử, đây chắc chắn là một trong những cuộc tranh cử đáng buồn và đáng xấu hổ nhất. Hãy để chúng ta hy vọng không phải thấy hiện tượng tương tự thế này trong tương lai gần.

Cho dù bất cứ nguyên nhân nào – khủng hoảng kinh tế, chế độ dân chủi thiếu hiệu quả, truyền thông đại chúng dở, phân biệt chủng tộc, sự hấp dẫn lôi cuốn của một nghệ sĩ nửa mùa – thì hiện tượng hàng triệu người bỏ phiếu cho một một con quái vật như vậy quả thật là đáng sợ.

Còn đối với bối cảnh quốc tế? Cuộc bầu cử này diễn ra vào thời điểm mà trật tự hậu Thế chiến II dường như có nguy cơ sụp đổ. Trên thế giới, các chế độ dân chủ đã rơi vào khủng hoảng do bỏ qua quyền lợi của dân chúng.

Dù không ảo tưởng tí nào về những thành tựu cũng như thất bại của Mỹ ở Thái Bình Dương từ xưa tới nay, thì vẫn thấy một điều hết sự rõ rằng. Càng mất đi sự hiện diện của Mỹ trong khu vực bao nhiêu, khả năng ‘những tàu lạ’ sẽ xâm chiếm mặt biển sẽ càng tăng bấy nhiêu.